Хадгаламжийн хүүнээс татвар авах нь зөв үү
Нийтэлсэн: 2012-11-01 03:16:22
Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуульд буй “Хадгаламжийн хүүнээс татвар авах” асуудал УИХ-аар хэлэлцэгдэхээр хүлээгдэж байгаа билээ. Энэхүү хуулийг 2016 он хүртэл хойшлуулах нь зүйтэй гэсэн санал Төсвийн байнгын хороон дээр хэлэлцэгдэн дэмжигдсэн. Уг асуудлыг нэгдсэн чуулганд оруулсан ч “Нэг банкинд 100 сая төгрөгийн хадгаламжтай бол татвар авах юм уу, олон банкинд байсан ч нийлбэр нь 100 сая төгрөг байгаад нэг хүний нэр дээр байвал авах юм уу” гэх мэт асуудлыг тодруулах хэрэгтэй гэж үзэн байнгын хороонд буцаагдаад байгаа билээ. Энэ татварыг АНУ, ОХУ зэрэг дэлхийн ихэнх орнуудад авдаг юм байна. Ашигтай, эрсдэлтэй тал ч байдаг аж. Энэ хуулийн ач холбогдол эерэг сөрөг талуудыг дор жагсаалаа.
Зөв
1. Мөнгөний үндсэн үүргийг биелүүлэхэд тустай. Хүн эхлээд мөнгөний төлөө ажилладаг, дараа нь мөнгө эзнийхээ төлөө ажилладаг гэж нэг үг байдаг шүү дээ. Зарим нэг хүн үүнийг “мөнгөө хадгалж их болгоод дараа нь банкинд хадгалуулж хүү авч байгаа нь мөнгө эзнийхээ төлөө ажиллаж эхэлж байгаа гэж ойлгодог. Энэ үнэн. Гэхдээ энэ бол хамгийн наад захын жишээ бөгөөд мөнгө эзнийхээ төлөө бараг л ажиллахгүй, гар хумхин сууж байгаагийн шинж.
Мөнгө бол байнга эргэлдэж, баялаг бүтээж байх ёстой. Энэ утгаар нь бодож үзвэл, хадгаламжийн хүүнээс татвар авах нь зөв. Хүүнээс нь татвар аваад эхлэхээр хүн мөнгөө банкинд хадгалуулахгүй, өөр бизнест оруулахыг эрмэлзэнэ. Энэ нь эдийн засгийн хөгжлийг хурдасгах ач холбогдолтой.
2. Баялгийн тэгш хуваарилалтыг хангана. Энэ хууль гарснаар баялгийн тэгш бус хуваарилалтын эсрэг бага ч гэсэн дархлаа тогтож байна гэж үзэж болно. “Баялгийг жинхэнэ бүтээгч эзэд нь хэн бэ” гэсэн асуулт хэдэн жилийн өмнөөс тавигдах болж, баян ядуугийн ялгаа ихсэх тусам асуудал улам хурцдаж байгаа билээ. Бараа бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх ажлыг гардан хийж байгаа ажилчин, ажилчныг хөдөлмөрлөх боломжийг олгож үйлдвэрийг буй болгосон эзэн хоёрын аль нь баялгийг бүтээдэг юм бэ.
“Өндөг анхдагч уу, тахиа анхдагч уу” гэдэгтэй утга дүйх энэ асуулт өдгөө дэлхий нийтийг гарах гарцгүй болгож байна. “Уолл Стрийтийг эзэл” хөдөлгөөн АНУ-аас эхлэн дэлхий даяар тархсан нь энэ асуудал ганц нэг улсад биш дэлхий нийтийн өмнө тулгамдсан гэдгийг харуулсан. Уг нь асуудлын учиг ойлгомжтой, үйлдвэрийн эзэн бол баялаг бүтээгч жинхэнэ эзэн мөн.
Ажилчид харин “Надад жаахан илүү өгөөч, битгий шуна л даа” хэмээн гуйж байгаа хэрэг. Баялаг бүтээхэд оролцож байгаа оролцоогоо бодитоор үнэлүүлэх гэсэн хэрэг шүү дээ. Энэ хүсэлтийг биелүүлэх чиг үүргийг хадгаламжийн хүүнээс татвар авах хууль хангаж байгаа юм. Гагцхүү хэчнээн хэмжээний хадгаламжаас хүү тооцох вэ гэдэг л чухал. Манайд бол 100 саяас дээш хадгаламжаас татвар авч байгаа. Ийм хүнийг баян хүн гэж үзэх үү гэдэг нь тусдаа асуудал.
3. Банк, санхүүгийн секторыг эрүүлжүүлэх, хянахад ач холбогдолтой. Банкууд их хэмжээний хадгаламж татан төвлөрүүлсэн гэсэн хуурамч баримт бүрдүүлж, зээл гаргах зөрчил их гаргадаг юм билээ. Японд яг ийм байдлаар их хэмжээний зээл олгосон хоёр, гурван ч том банк дампуурч байсан юм билээ. Монголчуудын нийт хадгаламжийн хэмжээ 4.6 их наяд төгрөг, үүний 97 хувь нь цөөн хэдхэн хүний хадгаламж байдаг гэсэн баримт Засгийн газар хуулийн төслөө УИХ-д танилцуулах үед дурьдагдаж байсан. Тэгвэл татвар аваад хадгаламжийн 97 хувийг хяначихаар дээрх байдлаар зөрчил гаргах боломжгүй болно. Энэ бол хадгаламжийн хүүнээс татвар авахын бас нэг ашигтай тал.
4. Больчихож болно. Татвар гэдэг нэг бий болгочихвол эргэж алга болдоггүй тийм хөдлөшгүй юм биш шүү дээ. Манай улс 1990-1997 оны хооронд хадгаламжийн хүүнээс татвар авдаг байсан. Тэр үед Азийн хямрал зэрэг шалтгаанаар иргэд хадгаламжаа банкнаас татаж эхлэхэд байхгүй болгосон. Сүүлд, 2008 онд сэргээх гэж үзээд арай болоогүй байна гээд хойшлуулсан юм билээ. Харин одоо банк санхүүгийн салбар харьцангуй тогтвортой болсон гэж үзсэн бололтой. Хэрвээ тийм биш болоод хүмүүс хадгаламжаа татаад авчихвал буцаагаад хүчингүй болгочихож болно шүү дээ.
Буруу
1. Банк санхүүгийн байгууллагуудын хойтхыг унших эрсдэлтэй. 100-аас дээш сая төгрөгийн хадгаламжтай байвал хадгаламжаа татах, өөр банкинд хуваан байршуулах эрсдэлтэй. Одоо харьцангуй гайгүй болсон гээд байгаа ч хэдхэн том хадгаламж эзэмшигчийн “халаасанд” оршиж байдаг банк байхыг үгүйсгэхгүй. Тэдгээр хадгаламж эзэмшигчид нь мөнгөө татчихвал банк сүйрнэ. Банкны системд эргэлдэж буй нийт мөнгөн эх үүсвэрийн 47.8 хувь нь хадгаламж байдаг гэх статистик байдаг. Энэ хөрөнгө буцаан татагдчихвал юу болох билээ. Бас нэг сөрөг үзэгдэл нь мөнгөн урсгал гадагшаа чиглэж мэднэ. Иргэд гадаадын банкинд хадгаламж нээлгэчихвэл Монголын баялаг гадны улсын хөгжлийг тэтгэнэ гэсэн үг.
2. Бага цалинтай, дундаж амьдралтай иргэд л хадгаламжтай болохоор мэрийн зүтгэцгээдэг. Их хэмжээний баялгийг бий болгосон нийгмийн дээд хэсгийнхэн мөнгөө аль болох банкинд хадгалуулахгүйг боддог. Мэдээлэл, бусад боломж илүү байдаг учраас. Ингэхээр хадгаламжийн хүүнээс татвар авах нь доод давхаргаас дундаж болох гэж зүтгэж буй иргэдээ “боомилсон” шинжтэй. Гэхдээ босгыг дээшлүүлснээр энэ байдал бага ч гэсэн арилна.
3. Иргэдийн ойлголт маш дулимаг байна. Хадгаламжийн хүүнээс татвар авна гэхийг хадгаламжаас татвар авна гэж ойлгох нь холгүй. Манайхан хүний амаар, юмны сургаар хөдөлдөг улс. Нэг нь татангуут нөгөөдүүл нь дуурайцгаадаг. Хадгаламж зээлийн хоршоодын дийлэнх нь монгол хүний зан төлвийн энэ онцлогоос болж дампуурсан шүү дээ. Монголбанк сэрэмжлүүлэг гаргаад л энэ том луйврыг эхлүүлчихсэн. Бид энэ түүхээсээ сургамж авах ёстой. Хадгаламж эзэмшигчид гэнэт л мөнгөө татаад банкуудын бодийг хөтөлж мэднэ.
Энэ төрлийн татвараар ирэх онд улсын төсөвт 11 тэрбум төгрөг татан төвлөрүүлэхээр тооцоолж байгаа юм билээ. Татвар авснаар тодорхой хэмжээний хөрөнгө банкнаас буцаан татагдаж таарна. Хэчнээн хэмжээнийх байхыг нь урьдчилан тооцоолох боломжгүй. Энэ мөнгө хэчнээн байх вэ гэдэг их зүйлийг шийднэ. Хэрвээ банкиндаа байгаад өөр төслүүдэд орсон бол олох ашиг нь 11 тэрбумаас их байх хэмжээний мөнгө буцаан татагдвал ийм татварыг байхгүй болгосон нь дээр.
Х.Батсайхан
